Ekstremalne temperatury, upał i zmiany klimatyczne

W jaki sposób zmiany klimatyczne wpływają na ekstremalne upały i prowadzą do ich częstszego występowania? Rekordowe temperatury notowane są co miesiąc od czerwca 2023 r., a prędkość, z jaką rejestrują się te fale upałów, jest bezprecedensowa.

Zmiany klimatyczne wydłużają, intensyfikują i zwiększają częstotliwość fal upałów. Spalanie paliw kopalnych powoduje uwalnianie gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla, które zatrzymują ciepło w atmosferze. Wyższe emisje oznaczają więcej uwięzionego ciepła, co wzmacnia globalne ocieplenie i prowadzi do bardziej ekstremalnych zjawisk klimatycznych.

Na podstawie 152 badań ekstremalnych warunków pogodowych przeprowadzonych przez naukowców na całym świecie w ciągu ostatnich dwóch dekad, 93% potwierdza, że spowodowane przez człowieka zmiany klimatyczne zwiększają prawdopodobieństwo i dotkliwość fal upałów.

Ciepło może wywołać reakcję łańcuchową szkodliwych skutków. Prowadzą na przykład do susz, pożarów, złej jakości powietrza, niedoborów wody, żywności i energii, co ma niszczycielskie skutki dla społeczności na całym świecie. W Kanadzie pożary lasów spalą w 2023 r. 7,8 mln hektarów i wyemitują 3 miliardy ton dwutlenku węgla, przyczyniając się do zanieczyszczenia powietrza, które dotarło do Europy i Chin. Uwolniony dwutlenek węgla może powodować dalsze fale upałów i tworzyć niebezpieczną pętlę sprzężenia zwrotnego.

Powodzie i upały są często ze sobą powiązane. Wysokie temperatury zwiększają ryzyko powodzi, ponieważ cieplejsze powietrze może zatrzymać więcej wilgoci, a sucha gleba jest mniej zdolna do wchłaniania opadów. Na przykład długa fala upałów w Indiach i Pakistanie w 2022 r. przyczyniła się do niszczycielskich powodzi w Pakistanie oraz części Indii i Bangladeszu.

Ponadto skutki ekstremalnego ciepła są nierównomierne. Kraje rozwijające się i społeczności o niższych dochodach są narażone na znaczne ryzyko problemów zdrowotnych lub śmierci związanych z upałem ze względu na takie czynniki, jak położenie geograficzne i ograniczony dostęp do klimatyzacji. Według badania z 2022 r. populacja o dochodach niższych o 40% jest bardziej narażona na udar cieplny w porównaniu z grupami bardziej zamożnymi. Nierówność ta będzie się pogłębiać ze względu na rosnące temperatury.

Definicja i rodzaje ciepła

Fale upałów to długie okresy nienormalnie wysokich temperatur, które są szczegółowo określone przez średnie historyczne temperatury w danym miejscu. Jeśli temperatura przekracza średnią przez co najmniej dwa dni, mówimy o fali upałów.

Kopuła cieplna opisuje sytuację, w której ciepłe powietrze zostaje uwięzione pod obszarem wysokiego ciśnienia, tworząc „kopuły” ciepłego powietrza, które zwiększają temperaturę. Jednocześnie układ wysokiego ciśnienia oznacza niskie zachmurzenie, co nasila działanie promieniowania słonecznego.

Skutki ekstremalnego ciepła

Ekstremalne upały mają zróżnicowany, złożony i nierówny wpływ na takie obszary, jak zdrowie, bezpieczeństwo żywnościowe i gospodarka. W latach 2000–2019 rocznie odnotowano około 489 000 zgonów spowodowanych upałami. Najczęstszą przyczyną są choroby układu krążenia, ale stres cieplny może również pogorszyć inne problemy zdrowotne, zwiększając ryzyko wypadków i przenoszenia chorób zakaźnych. W 2019 roku fala upałów spowodowała utratę 302 miliardów godzin pracy, czyli o 52% więcej niż w 2000 roku.

Utrzymujące się fale upałów zakłócają produkcję rolną, zmniejszają siłę roboczą w rolnictwie i przyczyniają się do braku bezpieczeństwa żywnościowego. Negatywny wpływ na bezpieczeństwo żywnościowe doprowadził do wzrostu cen żywności i ograniczonego dostępu do zasobów odżywczych, co dodatkowo poważnie wpływa na społeczności o niskich dochodach.

Fale upałów wpływają również negatywnie na zaopatrzenie w wodę i jej jakość w czasie, gdy potrzeba więcej wody do picia i nawadniania.

Strategia rządu a odporność klimatyczna miast

Różne rządy wprowadziły plany działania mające na celu zaradzenie zagrożeniom związanym z upałami, w tym ostrzeżenia o przewidywanych ekstremalnych temperaturach i inicjatywy mające na celu ochronę bezbronnych społeczności. Systemy wczesnego ostrzegania mają kluczowe znaczenie w informowaniu społeczeństwa o strategiach przetrwania, takich jak picie wody i unikanie światła słonecznego.

Coraz większy nacisk kładzie się na zapobieganie i łagodzenie skutków przed wystąpieniem ekstremalnych temperatur. Kluczowym podejściem jest mianowanie dyrektorów ds. ciepła, których zadaniem będzie skupienie się na środkach łagodzących skutki upałów w miastach.

Przykładami wzmacniania infrastruktury miejskiej w celu zwiększenia odporności na fale upałów jest tworzenie „chłodnych wysp” i „zielonych korytarzy”, rozbudowa zielonej i niebieskiej infrastruktury czy optymalizacja budynków i ich klimatyzacji.

W dłuższej perspektywie ważne jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, aby złagodzić skutki ekstremalnych temperatur. Istnieją również możliwości rozwoju gospodarczego poprzez dostosowanie takich sektorów, jak transport, budownictwo i rolnictwo, które mogą tworzyć miejsca pracy i wspierać wzrost gospodarczy. Ostatecznie fale upałów stanowią zagrożenia egzystencjalne, które wymagają kompleksowej i strategicznej reakcji. (Co2AI)